abbaunzàre , vrb: abbunzare Definitzione
nau de abba, murigare e imbrutare de no èssere prus límpia; fàere abbunzos, improdhos, cosas chi no andhant bene, chi no funt bene fatas; nau de gente, imbrutare, ammanciare, tocare pruschetotu s'onore
Sinònimos e contràrios
aciapuciae,
acoredhai,
afeai,
ammammungiai,
improdhai,
massipari
/
abbuligiai 1
Frases
s'ides funtana límpida l'abbunzas ◊ ite ses abbunzendhe cun cussu ludu, tue? ◊ proite m'as abbaunzadu s'abba de su trainu? ◊ sos contos de zanas e súrviles lis poniat tzudha ritza abbunzànnelis su sonnu
2.
befulendhe s'onestade, no l'as mai rispetada: dae pitzinna abbunzada chi faghias piedade ◊ giustu su chi ti nesi ti est costadu: daghi ti at abbunzadu ti at frundhidu ◊ no si cheret fàchere abbunzare dae sos dutores de sa bidha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
barbouiller,
troubler
Ingresu
to soil
Ispagnolu
enturbiar,
empañar
Italianu
imbrattare,
intorbidire
Tedescu
beschmutzen,
trüben.
acadhotzài , vrb: achidhotzare Definitzione
essire o fàere cadhotzu, brutu meda
Sinònimos e contràrios
abbrutai,
acadrangiai,
allodrigai,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
insodrigai,
musucare
| ctr.
annidai,
limpiai,
samunare
Frases
su petróliu est acadhotzendi maris e istanis, flúminis e tzitadis ◊ cuss'aposentu bolit isfrigongiau bèni ca est totu acadhotzau ◊ is candelas a carburu acadhotzànt tropu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
souiller
Ingresu
to soil
Ispagnolu
ensuciar
Italianu
insudiciare
Tedescu
beschmutzen.
afeài , vrb: afeare Definitzione
fàere a feu, fàere feu fintzes in su sensu de fàere disonore a calecuna cosa, tocare a brutesa; nàrrere cosa a briga, a disprétziu
Sinònimos e contràrios
abbaunzare,
abborresci,
ghelestiare,
grisai 1
/
imbratare
/
briare,
certai,
disalabai,
infeire,
irzenzare,
menispresiare
Frases
est preíderu isse puru, ma acumbessat e afeat sa lege chi l'at fatu a preíderu!
2.
totu mi ant afeadu su cantare daghi mi ant bidu chi póveru so
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
barbouiller,
salir,
blâmer
Ingresu
to soil,
to blame
Ispagnolu
afear,
ensuciar
Italianu
imbrattare,
biasimare
Tedescu
beschmutzen,
tadeln.
allodrigài , vrb: allordigai,
alluldigai Definitzione
fàere brutu su logu, sa cosa, pruschetotu cun ludu
Sinònimos e contràrios
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
imbratare,
insodrigai,
orroigai
| ctr.
limpiai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
salir
Ingresu
to soil
Ispagnolu
ensuciar,
enlodar
Italianu
insozzare,
lordare
Tedescu
beschmutzen.
ammammungiài , vrb: ammumungiai,
mumungiai Definitzione
imbrutare fintzes su bestimentu de sa cosa chi si papat, chi si manígiat, po sa pagu atentzione; fintzes aprapudhare, istare tocandho
Sinònimos e contràrios
abbaunzare,
acoredhai,
ammustiai 1,
imbratare,
improdhai
2.
fiat aturau ammumungiau coment'e unu cambu de linna frisca totu acalamada ◊ andendi a pei in su mòri sa pipia arribbàt a iscola totu ammumungiara ◊ est totu ammumungiau ca si nci at ghetau su cafei apitzus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
salir
Ingresu
to soil
Ispagnolu
ensuciarse,
pringarse
Italianu
imbrodolarsi
Tedescu
sich bekleckern.
ammascarài , vrb Definitzione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinònimos e contràrios
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Ètimu
ctl.
(en)mascarar
Tradutziones
Frantzesu
se farder outrageusement
Ingresu
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Ispagnolu
repintarse,
enfadarse mucho
Italianu
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedescu
sich übermäßig schminken.
azinàre , vrb Definitzione
su si fàere a befa imbrutandhosi
Sinònimos e contràrios
afrogongiai,
agigotare,
arrogai,
atzimare,
fragassare,
inchirrire
Frases
ch'est rutu in su ludu: za s'est azinadu!
Tradutziones
Frantzesu
ruiner,
barbouiller
Ingresu
to ruin,
to soil
Ispagnolu
arruinar,
ensuciar
Italianu
rovinare,
imbrattare
Tedescu
ruinieren,
beschmieren.
imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai,
imburdugai,
imburdugari,
imburdurgai,
imburrigai Definitzione
imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere
Sinònimos e contràrios
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
afeai,
aligae,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
musucare
Frases
fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri
2.
cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada!
3.
ma ita ses imburdurgandu?!
4.
issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau
Ètimu
itl.
bordegà
Tradutziones
Frantzesu
barbouiller,
impliquer
Ingresu
to soil,
to involve
Ispagnolu
ensuciar,
implicar,
envolver
Italianu
imbrattare,
coinvòlgere
Tedescu
beschmutzen,
verwickeln.
incadhossài , vrb: incadhotzai,
incadhotzare Definitzione
fàere cadhotzu, totu brutu, brutu meda
Sinònimos e contràrios
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
allodrigai,
imbrastiare,
imbratare,
insodrigai,
lorire,
lurtzinare
| ctr.
limpiai,
pulire
Frases
dona cura no t'arràsighis in su muru, a t'incadhossai su bestiri! ◊ su bitúmini apodhat e incadhotzat totu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
salir,
souiller
Ingresu
to soil
Ispagnolu
ensuciar
Italianu
insozzare
Tedescu
beschmutzen.
intentiedhàre , vrb: intintiedhare,
intitibedhare,
intitiedhare,
intzintziedhare,
intzitzivedhare Definitzione
pònnere, frigare o picigare tzintziedhu (es. in cara, a carrasegare, a giogu), imbrutare de tzintziedhu
Sinònimos e contràrios
ammascarai,
imberdonare,
infodhinai,
tintiedhare
Frases
su fumu de su fogu intitiedhat s'isterzu
2.
si divertiat a machine bidendhe sa zente intintiedhada ◊ est totu intitiedhada chi paret essida dae fraile!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
noircir de suie
Ingresu
to soil with soot
Ispagnolu
tiznar
Italianu
sporcare di fulìggine
Tedescu
mit Ruß beschmutzen.